Zasada swobodnej oceny dowodów w postępowaniu karnym

Umiejscowiona w art. 7 Kodeksu postępowania karnego zasada swobodnej oceny dowodów rozciąga się na wszystkie organy wydające decyzje procesowe. W ocenie dowodów organy procesowe winny kierować się swoim przekonaniem opartym na wskazaniach wiedzy, doświadczenia życiowego i zasad prawidłowego rozumowania. Zasada swobodnej oceny dowodów oznacza więc wolność wewnętrznego przekonania tych organów w kwestii oceny dowodów i wyciągania z nich racjonalnych wniosków, a tym samym wolność od wszelkiego schematyzmu w tym zakresie.
Pomówienie współoskarżonego może być uznane za pełnowartościowy dowód tylko wówczas, gdy w kontekście określonych ustaleń nie wykazuje sprzeczności z innymi dowodami, a przede wszystkim nie relacjonuje różnych wersji tego samego zdarzenia. Przy ocenie pomówień powinna obowiązywać więc nie zasada ograniczonego zaufania, lecz zasada nieufności, dopóki treść pomówienia nie została uwiarygodniona w trybie art. 7 Kodeksu postępowania karnego. Sam bowiem fakt złożenia przez współoskarżonego wyjaśnień obciążających inną osobę nie dowodzi, iż okoliczności i fakty w nich zawarte rzeczywiście miały miejsce, lecz stanowi jedynie informację o faktach wymagających potwierdzenia lub wyłączenia za pomocą środków przewidzianych w toku przewodu sądowego.
Przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną prawa procesowego m. in. wtedy, gdy:

- jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 Kodeksu postępowania karnego), i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 Kodeksu postępowania karnego),

- jest wynikiem rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 Kodeksu postępowania karnego),

- jest wyczerpująco i logicznie – z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego – uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania karnego)2.

Sąd, dokonując oceny dowodów i czyniąc ustalenia faktyczne, powinien m. in. respektować zasady poprawnego myślenia, w tym również zasadę sprzeczności. Jeżeli więc sąd przyjmie sprzeczne ustalenia, tzn. inne w orzeczeniu, inne zaś w jego uzasadnieniu, to narusza przez to zasadę sprzeczności, a tym samym postępuje w sposób niezgodny z dyspozycją art. 7 Kodeksu postępowania karnego.
Bardzo znamienny jest tutaj pogląd Sądu Najwyższego stwierdzający, iż zasada swobodnej oceny dowodów, leżąca u podstaw prawidłowego wyrokowania, absolutnie nie może prowadzić do dowolności ocen i takiego wyboru dowodów, którego prawidłowości nie dałoby się skontrolować w trybie odwoławczym. Ustalenia faktyczne wyroku tylko wtedy nie wykraczają poza ramy swobodnej oceny dowodów, gdy zostały dokonane na podstawie wszechstronnej analizy przeprowadzonych dowodów, których ocena nie wywołuje błędów natury faktycznej czy logicznej, zgodna jest ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz prowadzi do sędziowskiego przekonania, odzwierciedleniem którego winno być uzasadnienie orzeczenia.
Ustawa w żaden sposób nie różnicuje wartości dowodowej poszczególnych rodzajów dowodu. Trafnie więc Sąd Najwyższy podniósł, iż dowód z analizy krwi podlega, tak jak zresztą każdy dowód, konfrontacji z innymi zebranymi w sprawie dowodami i nie może być traktowany jako dowód szczególnego rodzaju, oceniany w oderwaniu od innych dowodów.
W pełni przydatny również dla postępowania karnego jest pogląd Sądu Najwyższego wypowiedziany na tle wykładni art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, iż opinia biegłego podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków.
 
http://www.obligatio.home.pl/